LOSAR. HISTORIA
Tybetańczycy przyjęli kalendarz od Ujgurów, a ci z kolei od Chińczyków dlatego też Losar występuje zazwyczaj w pobliżu lub w tym samym czasie co Chiński Nowy Rok. Tradycja Losaru jest unikatowa dla regionów, w których wyznaje się buddyzm tybetański i wyprzedzają wpływy zarówno indyjskie, jak i chińskie. Pierwotnie uroczystości miały miejsce wyłącznie w czasie przesilenia zimowego – święto wiosny, płodności i urodzaju. Najprawdopodobniej za panowania Pude Gungyala (IX. króla dynastii jarlunskiej) nastąpiła przemiana święta urodzaju w coroczne obchody nowego roku.
Tenzin Wangyal (jedne z najbardziej znanych na zachodzie mistrzów Bonu) w wydanej w 2020 r, książce Healing with Form, Energy, and Light opisuje swoje doświadczenia związane z Losarem:
Losaru, tybetańskiego nowego roku, nie świętowaliśmy pijąc szampana. Zamiast tego szliśmy do najbliższego źródła, aby odprawić rytuał wdzięczności. Składaliśmy ofiary nagom, duchom wody, które aktywowały element wody w okolicy. Składaliśmy ofiary z dymu lokalnym duchom związanym z otaczającym nas światem przyrody. Wiara i zachowania takie jak nasze powstały dawno temu i przez ludzi zachodu są często postrzegane jako prymitywne, ale nie są to tylko projekcje ludzkich lęków na świat przyrody, jak sugerują niektórzy antropologowie i historycy. Nasz sposób odnoszenia się do elementów powstał przez bezpośrednie doświadczenia naszych mędrców i zwykłych ludzi ze świętą naturą elementów zewnętrznych i wewnętrznych. Nazywamy te elementy ziemią, wodą, ogniem, powietrzem i przestrzenią.”
Dalajlamowie przenieśli termin święta tak, by zbiegał się z chińskim i mongolskim nowym rokiem. Przed chińską inwazją na Tybet w 1950 r. obchody Losaru rozpoczynała poranna ceremonia w klasztorze Namgyal ku czci bogini opiekunki Tybetu – Paldena Lhamo, prowadzona przez Dalajlamę i innych wysokich rangą lamów, z udziałem urzędników państwowych. Losar, to był czas, w którym zwyczajowo Dalajlama i rząd konsultowali się z wyrocznią Nechung.
TRADYCJE LOSAROWE
Gutuk, czyli zupa z 9 składników
W Tybecie rodziny przygotowują się do Losaru kilka dni wcześniej, dokładnie sprzątając swoje domy; dekorując ściany i teren przed wejściem symbolami pomyślności (często sypanymi z mąki) w kształcie słońca, księżyca lub odwróconej swastyki. Domostwo okadza się kadzidłem z gałęzi cedru, różanecznika i jałowca. Przygotowuje się także przynoszące pomyślność ozdoby.
Na dwa dni wcześniej (1 marca) należy ugotować gutuk. Gutuk, to zupa 9 składników — zupa, która symbolizuje zakończenie starego roku, a dziewiątka kojarzy się ze szczęściem. Gotowanie gutuku to coś jak nasza Wigilia, cała rodzina spotyka się nad garem zupy.
Zupa powinna zawierać 9 składników: mięso (grzyby w wersji wege), mąkę, kaszę jęczmienną, rzodkiew, groszek, kozieradkę, sól pieprz, nieco sera. Każda rodzina ma swoją recepturę. Do zupy dodaje się kulki ciasta makaronowego, w których ukryte są wróżby (np. kawałek węgla drzewnego może symbolizować osobę bez serca, a kawałek chili kogoś o gorącym temperamencie). Każda osoba musi zjeść 9 misek zupy. Jedzeniu zupy towarzyszą rytuały związane z oczyszczaniem ciała i domu z chorób i złych energii.
Jak przygotowujemy gutuk? Najpierw gotujemy bulion, jaki lubisz. Potem dodajemy posiekane “9 składników” z wyjątkiem mąki. A na koniec z mąki i wody zagniatamy ciasto, formujemy kulki i dodajemy do gotującej się zupy.
Ołtarz
Na losarowym ołtarzu powinien stanąć czemar („wiadro pięciu ziaren”) – ozdobę, która symbolizuje dobre zbiory. To przedzielony na pół deseczką pojemnik wypełniony po jednej stronie tsampą (mąką z prażonego jęczmienia – więcej o tsampie przeczytasz tu), po drugiej ziarnami jęczmienia i ozdobiony kłosami jęczmienia i kolorowym masłem.
Kolejnym elementem jest “wieża” ułożona z khapse (coś jak nasze faworki), ostatni “faworek powinien być płaski i przypominać kształtem pokrywkę do garnka.
W niektórych rejonach zwyczajowo ustawia na ołtarzu wykonaną z zabarwionego na kolorowo masła (obecnie także z ceramiki lub plastiku) dekorację w kształcie głowy owcy. Ma to związek z podobnym brzmieniem w języku tybetańskim słów „głowa owcy” i „początek roku”.
Przed Losarem reguluje się wszystkie długi, zażegnuje spory, W dzień Losaru trzeba mieć jakąś nową część garderoby, nie musi być to zaraz kreacja haute couture, wystarczą nowe skarpetki czy bielizna.
W pierwsze dwa dni nowego roku (obchody Losaru trwają dwa tygodnie) nie wolno się kąpać, brać prysznica myć głowy. Nadmierne ablucje pierwszego dnia skracają życie, a drugiego ściągają choroby. Przez 8 dni nie można też ścinać włosów ani golić się zwłaszcza przez pierwsze pięć dni). Strzyżenie w te dni osłabia siłę życiową człowieka.
LOSAR W BHUTANIE
Obchody Losaru w obecnym kształcie zapoczątkował w 1637 r., Shabdrung Ngawang Namgyal, postanawiając uczcić ukończenie budowy dzongu w Punakha ceremonią inauguracyjną, na którą przybyli Bhutańczycy z całego kraju, by złożyć ofiary. Tradycja ta wciąż znajduje odzwierciedlenie w szerokiej gamie produktów spożywanych podczas Losaru – należą do nich m.in. trzcina cukrowa i zielone banany, które są uważane za pomyślne. W czasie Losaru składa się Buddom liczne ofiary, ale to święto ma głównie charakter rodzinny. Świętowanie rozpoczyna się od śniadania, na które podaję się owsiankę, lokalna sól i herbatę z masłem. Bhutańczycy uwielbiają pikniki i gry na wolnym powietrzu. Losar to świetna okazja do wspólnego śpiewania, tańczenia (to domena kobiet) i biesiadowania podczas licznych pikników, ale także do zaprezentowania swoich umiejętności podczas rywalizacji w kurdże – rzutki czy w strzelaniu z łuku (mężczyźni). Dzień kończy kolacja, podczas której serwuje się lokalne dania oraz arę (lokalny alkohol).
CZY CHIŃSKI NOWY ROK TO LOSAR?
Losar czyli Tybetański Nowy Rok obchodzony jest pierwszego dnia księżycowo-słonecznego kalendarza tybetańskiego, co w kalendarzu gregoriańskim odpowiada dacie w lutym lub marcu.
Często zdarza się, że niejako z automatu stawiamy znak równości pomiędzy Chińskim Nowy Rokiem a Losarem (Tybetańskim Nowym Rokiem), bo Tybet jest obecnie częścią Chin, no i często oba wypadają w tym samym terminie. Tymczasem są to dwa odrębne święta. Skąd to się bierze? Ano ze sposobu liczenia.
Każdy z tych systemów kalendarzowych ma swój własny wzór matematyczny do dodawania miesięcy przestępnych oraz określania początku i długości każdego miesiąca.
Losar wypada zawsze pierwszego dnia pierwszego miesiąca kalendarza tybetańskiego (nów). I tu uwaga – astrologia tybetańska to system powstały na bazie astrologii indyjskiej (tantra Kalaczakry – tzw. białe kalkulacje) i chińskiej (czarne kalkulacje).
Chiński Nowy Rok przypada zaś na drugi nów księżyca po grudniowym przesileniu (miesiąc przesilenia uznawany jest za 11 miesiąc roku). W rzadkich przypadkach, jeśli jest dodany 13 miesiąc, Nowy Rok przypada na trzeci nów księżyca po przesileniu (nowy rok księżycowy).
Smok w zodiaku tybetańskim
10 lutego zaczyna się 38. rok (lo) 17. cyklu sześćdziesięcioletniego (rabjung) i 2151 rok ery tybetańskiej, 3941 rok mewa (czyt. meła). Rokowi patronuje smok w elemencie drewna i energii męskiej.
Smok związany jest z południowym-wschodem
Smok związany jest z elementem ziemi (w astrologii chińskiej drewna) – to jego tzw., element stały, ale jest jeszcze element zmienny (zmieniający się co 12 lat). Zaczynający się rok, to rok męskiego drewnianego smoka – czyli oba elementy są w harmonii (ziemia jest przyjacielem drewna), co oznacza, że to będzie korzystny rok.
Godzina: 7:00 – 9:00 (poszczególne pory dnia związane są z różnymi znakami zodiaku)
Korzystny dzień: niedziela
Dzień korzystny dla zdrowia: środa
Zły dzień: czwartek
Smoki żyją w harmonii z: Małpą, Myszą, Kogutem, Dzikiem, Smokiem, Wężem.
Nie układa im się z Psem, Tygrysem, Królikiem
Cechy smoka: odwaga, uczciwość, entuzjazm, hojność, lojalność, inicjatywa, pewność siebie, niezależność, optymizm, determinacja, siła, witalność, wielkoduszność. Ale też: niecierpliwość, próżność, powierzchowność, impulsywność, arogancja, drażliwość, duma, skłonność do histerii niepokoju, narcyzmu, megalomanii, kompleksu wyższości.
Dobra wiadomość dla smoków koło 50-ki – najlepsza część Waszego życia zaczyna się teraz.
Wyzwania dla smoka: zadbać o zdrowie (skłonność do chorób płuc); kobiety spod tego znaku powinny nauczyć się panować nad energią (której zazwyczaj mają zbyt wiele).
